بایپس قلب یا عمل قلب باز
دکتر تقی پور عضو هیئت علمی دانشگاه و جراح قلب و عروق
تصور کنید که شما در یک بزرگراه هستید. یک حادثه باعث ایجاد ترافیک در مقابل شما میشود. خدمه اورژانس مسیر حرکت اتومبیلها را تغییر داده و آنها را به مسیری غیر از منطقه مسدود شده هدایت میکنند. درنتیجه شما بهراحتی قادر خواهید بود ناحیه مسدود شده را دور زده و به جاده اصلی مجدداً ، برگردید عمل جراحی بای پس عروق کرونری یک روش جراحی است که در آن مسیر جریان خون از مسیری که مسدود شده و یا تنگ گردیده، منحرف شده و به مسیر دیگری هدایت میشود تا خونرسانی به بافت قلب به وضعیت قبلی خود بازگردد. از طریق ایجاد یک مسیر جدید در قلب، عمل جراحی بای پس عروق کرونر، خونرسانی به عضله قلب را بهبود میبخشد. جراح عروق، از بخش دیگری از بدن قسمتی از رگ را برداشته و در محل موردنظر در قلب قرار میدهد تا جریان خون مجدداً در آن بخش از عضله قلب، بازگردد یا افزایش یابد. نتیجه اینکه دوباره خون و اکسیژن بیشتری به قلب شما خواهد رسید.
آیا شما واجد شرایط انجام عمل جراحی بای پس عروق کرونری هستید؟
آزمونهای تشخیصی به پزشک کمک خواهد کرد تا محل، نوع و شدت بیماری عروق کرونر شما مشخص گردد. بر اساس نتایج این آزمایشات و مواردی همچون، ساختار قلب، سن، شدت علائم، درمانهای جایگزین و سبک زندگی شما، متخصص قلب و عروق تصمیم خواهد گرفت که کدام شیوه درمانی، بهترین راهکار برای حل مشکل شما میباشد.
ممکن است ، عمل جراحی CABG (بای پس عروق کرونری) را با سایر عملهای جراحی قلب، مانند جراحی دریچه، جراحی پارگی آنوریسم آئورت و یا عمل جراحی درمان فیبریلاسیون دهلیزی (ضربان نامنظم قلب) ترکیب کنند تا بهترین نتیجه برای بیمار حاصل گردد.
عمل بای پس قلب چگونه انجام میشود؟
قبل از عمل
قبل از انجام پیوند بای پس عروق کرونری (CABG) شما نیاز به انجام یک سری ازمایشات دارید تا برای این عمل آماده گردید. بهعنوانمثال، ) خون، اکوکاردیوگرافی، عکسبرداری از قفسه ، به شما گوش زد خواهد کرد. او شما را در خصوص غذا، نوشیدنها و داروهای مجاز قبل از عمل جراحی، راهنمایی خواهد کرد. همچنین مواردی که باید متوقف کنید (مثل ترک سیگار) را به شما تذکر خواهد داد. بهاحتمالزیاد شما در همان روز عمل جراحی، در بیمارستان بستری خواهید شد. اگر ازمایشات عروق کرونر قلب بیانگر وجود انسداد شدید در شریانهای عروق کرونر (قلب) باشد، ممکن است بلافاصله شما در بیمارستان بستری گردید. عمل بای پس ممکن است همان روز یا روز بعد برای شما انجام گردد.
روند عمل
قبل از عمل جراحی، شما تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرد. درواقع حین عمل شما خواب (هوشیار نیستید). خواهید بود درنتیجه در طول عمل جراحی دردی حس نخواهید کرد. هنگامیکه شما بیهوش هستید، جراح قلب یک برشی در حدود ۲۰ الی ۲۵ سانتیمتر در میان قفسه سینه شما ایجاد میکند. استخوانهای قفسه سینه شما نیز شکافته میشوند تا قلب دسترس جراح قرار بگیرد. این کار به جراح اجازه میدهد تا قلب، آئورت قلب و رگهای - را مشاهده نماید. اکثر افرادی که تحت عمل جراحی بای پس عروق کرونری قرار میگیرند، به یک دستگاه مخصوص به نام "دستگاه بای پس قلبی - ریوی" یا پمپ بای پس متصل میشوند.
- درحالیکه شما به این دستگاه متصل هستید، قلب شما متوقف میشود.
- درحالیکه قلب شما برای عمل جراحی متوقف شده است، این دستگاه وظیفه قلب و ریههای شما را به عهده میگیرد. این دستگاه اکسیژن را به درون خون شما تزریق میکند، خون را در سراسر بدن شما به گردش درمیآورد و دیاکسید کربن را از خون حذف میکند. نوع دیگری از عمل جراحی بای پس نیز وجود دارد که در آن از دستگاه بای پس قلبی – ریوی، استفاده نمیشود. در این روش باوجود تپش قلب، عمل جراحی صورت میپذیرد. به این روش " جراحی بای پس عروق کرونری بدون پمپ بای پس" میگویند. نام دیگر این روش " OPCAB " است. برای انجام پیوند بای پس:
- جراح یک قسمتی از سیاهرگ و یا سرخرگ شما را از بخش دیگری از بدن برداشته و از آن استفاده (پیوند رگ) میکند تا یک مسیر انحرافی در قسمتی که رگ مسدود شده است، ایجاد کند. ممکن است پزشک از سیاهرگی استفاده کند، به نام "ورید صافن". این سیاهرگ در پا قرار دارد.
- بدین ترتیب، برای به دست آوردن این سیاهرگ، جراح در امتداد بین مچ پا و کشاله ران، برشی ایجاد کرده و بخشی از سیاهرگ را جدا میکند. یک سر رگ جداشده (پیوندی) به یکی از رگهای کرونری دوخته خواهد شد. انتهای دیگر رگ نیز به بخشی از دریچه آئورت که قبلاً باز شده است، دوخته (پیوند) میشود.
- یک رگ خونی دیگری به نام سرخرگ سینهای داخلی (IMA)، در قفسه سینه وجود دارد که میتوان از آن برای پیوند استفاده نمود. یک سر این رگ از قبل به شاخهای از آئورت شما متصل است. درنتیجه انتهای دیگر آن به عروق کرونری متصل میشود.
- از سایر عروق نیز میتوان در جراحی بای پس استفاده نمود، یکی از رایجترین رگهایی که در خصوص عمل بای پس استفاده میشود، شریان رادیال است که در مچ دست قرار دارد.
پسازآنکه پیوند رگ صورت پذیرفت، استخوانهای قفسه سینه دوباره توسط سیمهایی به هم متصل میگردند. این سیمها در داخل بدن شما باقی میمانند. برش ایجادشده با نخهای بخیه بسته میشود. این عمل جراحی میتواند ۴ تا ۶ ساعت طول بکشد.
روند جراحی بای پس عروق چه مدتی طول خواهد کشید؟
بسته به تعداد عروق پیوندی، عمل جراحی بهطورکلی ۳ الی ۵ ساعت طول میکشد.
پس از عمل
عمل جراحی بای پس عروق کرونری یک جراحی سنگین محسوب میشود. یکی دو روز بعد از عمل جراحی بای پس، شما در بخش مراقبتهای ویژه خواهید بود. در آنجا، ضربان قلب، فشارخون، تنفس و سایر علائم حیاتی شما بهطور پیوسته تحت نظر قرارگرفته میشود. لوله تنفسی در دهان شما باقی میماند تا زمانی که شما به هوش آمده و قادر به نفس کشیدن باشید. همچنین بی حالی در بیماران قلبی یکی از نشانه های ناراحتی قلب است. که برای جلوگیری از بروز هرگونه عارضهای، بهاحتمالزیاد شما به مدت یک هفته در بیمارستان خواهید ماند، پسازآن میتوانید مرخص شوید. پسازآنکه از بیمارستان مرخص شدید، همچنان انجام کارهای عادی روزمره و یا حتی راه رفتن برای مسافتی کوتاه، برایتان دشوار خواهد بود. اگر پس از بازگشت به خانه، شما هر یک از علائم و نشانههای زیر را تجربه نمودید، با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم هشداردهنده میتوانند حاکی از بروز عفونت در جراحتهای قفسه سینه شما باشند:
- تپش بالای قلب
- ایجاد و یا شدت یافتن درد در اطراف جراحتهای قفسه سینه.
- قرمزی یا خونریزی یا ترشح از زخم سینه یا اطراف آن
انتظار میرود دوره بهبودی حدود ۶ الی ۱۲ هفته طول بکشد. در اغلب موارد، شما میتوانید کار، ورزش و فعالیت جنسی خود را پس از چهار الی شش هفته، آغاز نمایید، اما قبل از انجام این کارها حتماً باید اجازه پزشک خود را داشته باشید.
اقدامات مراقبتی پس از عمل بای پس قلب
بعد از عمل جراحی، بسیاری از افراد احساس بهتری خواهند داشت و ممکن است تا ۱۰ الی ۱۵ سال آینده علائم قلبی به سراغشان نیاید. اما باگذشت زمان، این احتمال وجود دارد که شریانهای دیگر و یا حتی رگ پیوند شده جدید، دچار تنگی شود و فرد نیاز مجددی به بای پس یا آنژیوپلاستی پیدا کند. اگرچه عمل جراحی بای پس، خونرسانی به قلب را بهبود میبخشد، اما بیماریهای زمینهای عروق کرونر را درمان نمیکند. نتایج اثربخش درمان، زمانی دوام خواهند داشت که شما مواردی همچون: مصرف منظم داروها برای جلوگیری از لخته شدن خون را رعایت کرده و فشارخون، کلسترول و دیابت خود را کنترل نمایید. سبک زندگی سالم، در پایداری نتایج درمان بسیار مؤثر است، ازجمله رعایت موارد زیر:
- ترک سیگار.
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم، مانند رژیم غذایی دش (DASH)(یک برنامه غذایی که توسط سازمان ملی قلب، خون و ریه امریکا به بیماران توصیه میشود).
- داشتن وزن متعادل.
- انجام تمرینات ورزشی بهطور منظم.
- مدیریت استرس.
علاوه بر تغییر در شیوه زندگی، در اغلب موارد یک برنامه بازتوانی قلب توسط پزشک برای بیمار توصیه میگردد. توانبخشی قلبی، یک برنامه درمانی است که شامل تمرینات و آموزشهای خاص میشود. این برنامه برای هر فردی بر اساس شرایطش بهصورت خاص طراحی میشود، تا عملکرد قلبی او بهبود یابد. از برنامه بازتوانی قلبی پس از حملههای قلبی یا سایر جراحیهای قلبی استفاده میشود تا به ارتقاء شرایط بیمار کمک شود. اغلب بازتوانی قلبی از زمانی که شما هنوز در بیمارستان هستید، آغاز میشود. این برنامه تحت نظارت پزشک ادامه خواهد داشت تا زمانی که شما بتوانید پس از بازگشت به منزل بهراحتی آن را دنبال نمایید.